شرح پروژه معماری بر اساس 12 مؤلفه مدیریت پروژه
یک پروژه معماری شامل مراحل متعددی از ایده‌پردازی تا بهره‌برداری است. در اینجا یک شرح کلی از پروژه معماری را با استفاده از 12 مؤلفه مهم مدیریت پروژه ارائه می‌دهیم.
1ـ اهداف Purpose# هدف اصلی پروژه
تعریف: دلیلی که پروژه راه‌اندازی شده و چیزی که کارفرمای اصلی پروژه بر آن تاکید دارد.
ـ ترسیم هدف باید در یک یا دو خط قابل ارائه باشد.
- ما چرا پروژه‌ای را انجام می‌دهیم؟
- کارفرما بر چه چیزی تاکید دارد؟
- چه چیزی به دست بیاید، تغییر کند و یا تسهیل شود؟
مثال: هدف پروژه معماری، طراحی و ساخت یک ساختمان جدید است که می‌تواند شامل مسکونی، اداری، تجاری یا فرهنگی باشد. این پروژه باید نیازهای کاربران را برآورده کرده، استانداردهای زیست‌محیطی را رعایت کرده و از نظر اقتصادی و زیبایی‌شناسی مطلوب باشد.
2ـ دامنه #Scope محدوده پروژه
تعریف: محدوده پروژه تبیین کننده آن است که چه مواردی جزء پروژه بوده و چه مواردی خارج از آن است.
ـ به طول و عرض و عمق پروژه در زمان تعریف محدوده آن فکر کنید.
- چه موضوعات و حوزه‌هایی می‌بایست تحت پوشش این پروژه قرار گیرد.
- چه موضوعات و حوزه‌هایی نمی‌بایست تحت پوشش این پروژه قرار گیرد.
مثال: دامنه پروژه شامل طراحی، تأمین مصالح، اجرا و نظارت بر ساخت‌وساز است. این محدوده باید مشخص کند که پروژه شامل چه بخش‌هایی است (مانند طراحی داخلی و خارجی، سیستم‌های تاسیساتی و محوطه‌سازی) و چه مواردی در آن لحاظ نخواهد شد.
3ـ معیارهای موفقیت #Success Criteria سنجش موفقیت پروژه
تعریف: شرایط قابل سنجش که براساس آن می‌توان ارزیابی دقیقی کنیم آیا پروژه به نتایج مورد نظر رسیده است.
ـ معیار مورد نظر در چه زمانی می‌تواند و باید انجام شد (شروع و پایان زمانی داشته باشد.)
- چه اهداف و نتایجی باید محقق شود تا پروژه موفقیت آمیز باشد؟
- منافع پروژه چه چیزهایی هستند
- منافع چگونه ارزیابی و اندازه گیری می‌شود.
مثال: یک پروژه معماری موفق باید بر اساس معیارهای زیر ارزیابی شود:
✅ رعایت استانداردهای ایمنی و قوانین شهرسازی
✅ تکمیل در زمان و بودجه مشخص‌شده
✅ بهینه‌سازی مصرف انرژی و استفاده از مصالح پایدار
✅ رضایت کاربران و ذینفعان از طراحی و عملکرد ساختمان
4ـ دستآورد#Outcomes خروجی‌های پروژه
تعریف: دستاورد توضیح و تشریح نتایجی است که براساس آن پروژه به اجرا در می‌آید.
ـ زمان تعریف دستاورد تا آنجا که می‌تواند دقیق باشد.
- ما چطور منظور اصلی پروژه را محقق می‌کنیم؟
- ما چه چیزهایی نیاز داریم تا منظور اصلی پروژه را به دست آوریم؟
مثال: نتایج پروژه شامل یک ساختمان تکمیل‌شده است که باید از نظر عملکرد، زیبایی، و کارایی بهینه باشد. خروجی‌های دیگر شامل نقشه‌های اجرایی، گزارشات فنی، و مستندات بهره‌برداری از ساختمان است.
5ـ اقدامات #Actions گام‌های اجرایی پروژه
تعریف: اقدامات پروژه مجموعه‌ای از وظایف، فعالیت‌ها و یا کارهایی هستند که منتج به دستیابی به اهداف پروژه می‌شوند.
ـ در زمان تعریف اقدامات آنها را به بخش‌های قابل مدیریت بشکنید.
- بهترین روش که اقدامات مورد نیاز را بشود تعریف کرد کدام است؟
- آیا هر یک از اقدامات یا گروهی از اقدامات به دستآورد مشخصی مرتبط می‌شود؟
- آیا اقدامات به میزان لازم شکسته شده‌اند تا بشود برنامه اجرایی را تدوین نمود؟
مثال: نمونه‌ای از اجرا پروژه ساختمان مسکونی:
✅ مرحله 1: مطالعات اولیه و بررسی زمین
✅ مرحله 2: طراحی مفهومی و دریافت تأییدیه‌ها
✅ مرحله 3: تهیه نقشه‌های اجرایی و جزئیات فنی
✅ مرحله 4: دریافت مجوزهای لازم
✅ مرحله 5: اجرای پروژه (گودبرداری، فونداسیون، اسکلت و …)
✅ مرحله 6: تکمیل داخلی، نصب تجهیزات و سیستم‌های تأسیساتی
✅ مرحله 7: تحویل پروژه و بهره‌برداری
6ـ نقاط عطف #Milestones مراحل کلیدی پروژه
تعریف: نقاط عطف پروژه رویدادهای معینی است که پروژه را به بخش‌های قابل مدیریت تقسیم می‌کنند.
ـ نقاط عطف نباید خیلی زیاد باشند
- نقاط تصمیم‌گیری جایی که برای فاز و یا بخشی از اقداماتريال تصمیم گیری می‌شود.
- نقاط همکاری و هم‌افزایی جایی که باید گروه‌های مختلف به صورت همزمان جهت دستیابی به نتیجه همکاری کنند.
- نقاط تایید، می‌تواند داخل یا خارجی باشد.
- نقاط جابجایی مسئولیت از یک به یکی از تیم‌های پروژه
مثال: نقاط عطف در اجرای یک پروژه ساختمانی به شرح زیر است.
✅ کسب مجوزهای لازم (۳ ماه اول)
✅ تکمیل طراحی نهایی (۶ ماه)
✅ شروع عملیات اجرایی (۹ ماه)
✅ تکمیل اسکلت ساختمان (۱۲ ماه)
✅ نصب تأسیسات و پوشش خارجی (۱۸ ماه)
✅ تحویل و بهره‌برداری (۲۴ ماه)
7ـ تیم #Teamsاعضای تیم پروژه
تعریف: گروهی از افراد که با همکاری با هم در اجرای کارها، در جهت تحقق دستآورد پروژه فعالیت می‌کنند.
ـ در زمان تعریف و ایجاد تیم، افرادی با پس‌زمینه‌های مختلف را کنار هم قرار دهید.
- اعضای پروژه چه کسانی هستند؟
- نقش‌های کلیدی چه کسانی هستند؟
- نقش‌های دیگری که در تیم قرار دارند، چه هستند؟
مثال: نقش‌های تیم برای اجرای یک پروژه ساختمانی به شرح زیر است.
✅ معماران و طراحان
✅ مهندسان سازه
✅ مهندسان تاسیسات
✅ پیمانکاران و کارگرها
✅ مدیر پروژه
8ـ ذینفعان #Stakeholders افراد تأثیرگذار در پروژه
تعریف: گروه یا اشخاصی که در دستآورد پروژه تاثیر داشته و یا از آن تاثیر می‌پذیرند.
ـ برای تعامل و استفاده از مهارت و منابع ذینفعان در پروژه برنامه‌ریزی کنید.
- چه کسانی از پروژه تاثیر می‌پذیرند و یا به آن علاقه‌مند هستند؟
- نقش ایشان در پروژه چیست؟
- دچار فقدان چه دانش و یا اطلاعاتی در تیم پروژه هستیم؟
- نیاز به حمایت در چه حوزه‌هایی جهت دستیابی به اهداف پروژه هستیم؟
مثال: نقش‌های تیم برای اجرای یک پروژه ساختمانی به شرح زیر است.
✅ کارفرما / سرمایه‌گذار ـ تامین بودجه و اهداف
✅ شهرداری ـ صدور مجوز
✅ ساکنان ـ استفاده‌کنندگان نهایی
✅ سازمان‌های نظام مهندسی ـ بررسی استانداردها
✅ اهالی محله ـ همکاری در اجرای پروژه
9ـ کاربران #Users استفاده‌کنندگان نهایی
تعریف: دریافت‌کنندگان نهایی دستآورد مورد انتظار در پروژه
ـ در زمان تعریف و شناسایی کاربران، درک درست داشته باشید و تنها با پیش‌فرض‌ها کار نکنید.
مثال: برای کاربری‌های متفاوت استفاده‌کنندگان متفاوتی تصور می‌شود.
✅ ویلا: خانواده
✅ آپارتمان: چندین خانواده که در یک یا دو سطح اجتماعی هستند.
✅ تجاری: مغازه‌داران و مشتریان
✅ اداری: کارمندان و ارباب رجوع
✅ فرهنگی: طیف گسترده‌ای از اجتماع
10ـ منابع #Resources منابع مورد نیاز پروژه
تعریف: آنچه که برای اجرای امور پروژه با هدف رسیدن به دستآوردهای موردانتظار نیاز است را منابع می‌نامند.
ـ یکی از منابع بسیار مهمی که باید همواره مدنظر قرار گیرد زمان است
- چه منابعی برای اجرای پروژه مورد نیاز است؟
- دچار کمبود چه منابعی در پروژه هستیم؟
- چطور و کجا کمبود کنابع از جمله مواد اولیه، مهارت شناسایی شوند؟
- آیا وظیفه و یا کار خاصی باید برون‌سپاری شود؟
مثال:
✅ زمان ـ چقدر زمان برای انجام کار وجود دارد / رزرو زمانی
✅ نیروی انسانی ـ چه نیروهایی و چه مدت در پروسه پروژه نیاز است؟
✅ مالی ـ چه مقدار و در چه پروسه پرداختی نیاز است؟
✅ تکنولوژی ـ چه ابزار و تجهیزاتی لازم است؟
✅ مصالح ـ چه مواد و مصالحی در چه زمانی نیاز است؟
11ـ محدودیت‌ها #Constraints موانع و چالشها
تعریف: خطوط قرمز و یا ضرب‌الاجل‌ها از جمله رویدادها، منابع، شرایط پیچیده که پروژه را تحت تاثیر قرار دهد.
ـ سه محدودیت زمان، منابع و کیفیت مدنظر باشد و شناخت موانع پیش از برخورد با آنها شرایط پروژه را بهینه می‌نماید.
- محدودیت‌های فعلی پروژه چه هستند؟
- چه محدودیتی تاثیر بر پروژه می‌گذارد؟
- چه محدودیتی‌هایی قابل پیش‌بینی هستند؟
مثال:
✅ زمان ـ حفظ زمان رزرو برای هر نقطه عطف
✅ بودجه ـ در نظر گرفتن تغییرات قیمتی
✅ قوانین ـ کنترل مداوم قوانین بدون استناد به گذشته
✅ شرایط جوی ـ درنظر گرفتن شرایط و کنترل کار
✅ پیمانکاران ـ انتخاب درست و کنترل مداوم
12ـ ریسک #Risks خطرات احتمالی
تعریف: احتمال بروز رویداد و یا شرایط که بتواند تاثیر مثبت و یا منفی برروند پروژه و یا دستآورد آن داشته باشد.
ـ همه ریسک‌ها با دو شاخص احتمال بروز و میزان تاثیر شناسایی می‌شوند.
- رویدادها و شرایطی که می‌تواند پروژه را تحت تاثیر قرار دهند کدامند؟
- تهدیدها چه هستند و فرصت‌ها کدامند؟
- ریسک چطور می‌توانند پروژه را تحت تاثیر قرار دهد
- چطور می‌توان احتمال بروز ریسک را کاهش یا افزایش داد.
مثال:
✅ افزایش هزینه ساخت ـ به دلیل تورم
✅ تاخیر در دریافت مجوز ـ به دلیل قوانین خارج از عرف
✅ ریسک زیست محیطی ـ بی توجهی به محیط
✅ مشکلات فنی ـ عدم هماهنگی نقشه‌ها یا تغییر نظر ذینفعان
